Niepokój

Nikomu z nas nie jest obce uczucie lęku. W sytuacji zagrożenia strach pomaga przygotować organizm do konfrontacji z niebezpieczeństwem: następuje wyrzut adrenaliny i kortyzonu do krwiobiegu, przyspieszenie czynności serca, spłycenie i przyspieszenie oddechu, wzrost napięcia mięśni, uwalnianie glukozy z wątroby oraz koncentracja umysłu. Jeżeli jednak przyczyna długotrwałego lęku jest trudna do ustalenia lub jego nasilenie nie odpowiada rzeczywistemu zagrożeniu, należy podejrzewać, że mamy do czynienia z chorobą.
Medycyna zna wiele rodzajów zaburzeń związanym z niepokojem. Fobią określa się silnie wyrażony i niepoddający się perswazji lęk związany z określonymi sytuacjami (zamknięte pomieszczenia, owady, myszy). Atak paniki (histerii) to zaburzenie, w którym silne uczucie lęku pojawia się nagle i bez uzasadnionej przyczyny. Osoba dotknięta tak zwaną nerwicą natręctw nie jest w stanie opanować myśli, które zmuszają ją do nieustannego powtarzania jakichś czynności, np. mycia rąk (w obawie przed infekcją) lub ciągłego sprawdzania, czy drzwi zostały dobrze zamknięte (w obawie przed napadem). Do grupy omawianych tu problemów należy zaliczyć także tak zwaną depresję pourazową, objawiającą się długotrwałym uczuciem lęku po przeżyciu tragicznego wydarzenia; a także przewlekłe, czasem wielomiesięczne stany lękowe, które nie są wywołane żadną uchwytną przyczyną.
Objawy związane z uczuciem niepokoju mogą różnić się nasileniem, od ledwie zaznaczonych do zupełnie uniemożliwiających codzienną aktywność chorego. Częstość występowania poszczególnych zaburzeń także jest różna: fobie, ataki paniki i nerwice natręctw są rzadsze niż nerwica lękowa, która występuje dwukrotnie częściej wśród kobiet niż mężczyzn. Omawiane schorzenia pojawiają się zazwyczaj w okresie młodzieńczym lub na początku dorosłego życia, natomiast rzadziej występują u dzieci.
Niektóre postaci choroby są bardzo trudne do leczenia, inne zaś dobrze reagują na farmakoterapię, psychoterapię oraz alternatywne metody leczenia. Należy podkreślić, że picie alkoholu i stosowanie środków psychostymulujących oraz narkotyków nie pomaga, a nawet może doprowadzić do nasilenia objawów choroby.

Niepokój może być spowodowany oczywistą sytuacją stresową, taką jak wypadek, śmierć bliskiej osoby lub utrata pracy. W takich przypadkach wraz z upływem czasu objawy na ogół ulegają zmniejszeniu. Niekiedy stres nie jest tak oczywisty – uczucie lęku bywa związane z ukrytymi w podświadomości traumatycznymi wspomnieniami z okresu dzieciństwa.
Do rozwoju omawianych zaburzeń mogą predysponować czynniki genetyczne. Stwierdzono, że jeżeli u jednego z bliźniąt jednojajowych pojawią się objawy choroby, istnieje co najmniej pięćdziesięcioprocentowe prawdopodobieństwo, że zachoruje również drugi bliźniak. Podejrzewa się, iż niepokój występuje częściej u osób z alergiami pokarmowymi, jednak przypuszczenia te wymagają jeszcze naukowego potwierdzenia. Ponadto niepokój występuje często po nagłym zaprzestaniu picia alkoholu, palenia tytoniu lub zażywania narkotyków.
Najpierw należy wykluczyć organiczną przyczynę objawów. Niepokój może być jednym z symptomów nadczynności tarczycy, hiper- lub hipokalcemii (zbyt dużego lub zbyt małego stężenia wapnia we krwi), choroby wieńcowej, przyspieszenia czynności serca oraz innych chorób serca.
Dopiero jeżeli nie zostanie znaleziona żadna przyczyna organiczna, a lęk jest nieproporcjonalny do rzeczywistego zagrożenia, schorzenie można zaliczyć do grupy zaburzeń czynnościowych związanych z niepokojem.
W leczeniu niepokoju wykorzystuje się metody konwencjonalne, psychoterapię oraz metody naturalne, przy czym często skuteczne jest połączenie różnych sposobów leczenia.