Pierwsza generacja tzw. pigułek, czyli antykoncepcyjnych środków hormonalnych pojawiła się w latach sześćdziesiątych. Zawarte wówczas w pigułkach wysokie dawki hormonów wywoływały niepożądane objawy uboczne. Było to stosunkowo tak niedawno, że chociaż dawki zostały zmniejszone nawet o kilkadziesiąt razy, nadal utrzymuje się błędna opinia o szkodliwości pigułek dla zdrowia aż do działania rakotwórczego włącznie.
Na czym polega antykoncepcyjne działanie hormonów?
Na hamowaniu wytwarzania hormonów gonadotropowych (gonadotropiny – grupa hormonów wytwarzanych przez przysadkę mózgową, wpływających na funkcjonowanie jąder i jajników oraz gruczołów mlecznych) przez przysadkę oraz na blokowaniu czynności jajnika, co w efekcie nie dopuszcza do jajeczkowania, czyli uwolnienia komórki jajowej z pęcherzyka dojrzewającego, Dochodzi również do cyklicznych zmian śluzu szyjkowego, który staje się nieprzenikliwy dla plemników. Poza tym, pigułki wywołują w błonie śluzowej wyściełającej wnętrze jamy macicy zmiany zanikowe, co prowadzi do uniemożliwienia zagnieżdżenia się komórki jajowej.
Czy lęk przed zażywaniem pigułek hormonalnych znajduje uzasadnienie medyczne?
Funkcjonujące do dzisiaj negatywne opinie powstawały w okresie, gdy pigułki zawierały wysokie dawki hormonów. Jednak dawki te zmniejszono, zatem dawne oceny nie mogą dotyczyć środków obecnie stosowanych. Nie można natomiast zapominać o medycznych skutkach stosowania antykoncepcji hormonalnej. Przede wszystkim chodzi o przeciwwskazania bezwzględnie wykluczające stosowanie pigułki oraz o przeciwwskazania względne, nie wykluczające takiej możliwości, wymagające jednak większej opieki ze strony lekarza, czasem dodatkowych łub częściej wykonywanych badań itp.
Przy każdym ze środków wymieniane są działania uboczne i objawy towarzyszące, takie jak np. nudności, bóle głowy, uczucie napięcia w piersiach, zmiany popędu płciowego i inne. Ta kwestia wymaga wyjaśnienia. Podawane są wszystkie znane powikłania, które bądź w ogóle nie występują u danej pacjentki, bądź w znikomym procencie (nigdy wszystkie naraz u jednej kobiety). O każdym zaburzeniu należy jednak poinformować lekarza, ponieważ może być wskazana zmiana stosowanej pigułki na środek hormonalny o innym składzie.
Czy pigułki powodują otyłość?
W wyniku stosowania niektórych z nowocześniejszych leków trójfazowych może nastąpić niewielki przyrost wagi ciała (do 2 kg). Dotyczy to około 4 proc. kobiet (tzn. u 4 kobiet na 100 stosujących pigułki). Częściej jednak bywa tak, że na skutek lepszego samopoczucia wywołanego świadomością bezpiecznego seksu po prostu poprawia się apetyt.
Czy zażywanie pigułek może spowodować powstawanie stanów depresyjnych?
Może się tak zdarzyć. Wtedy lek należy odstawić lub dodatkowo stosować witaminy z grupy B, przede wszystkim witaminę B6.
Czy antykoncepcja hormonalna przyspiesza menopauzę?
Wprost przeciwnie. Terapia hormonalna niweluje zaburzenia powstające na skutek zmian w wytwarzaniu hormonów. Menopauza może wystąpić wcześniej, jeśli nie uzupełnia się brakujących hormonów.
Czy metoda hormonalna może spowodować bezpłodność lub utrudnić zajście w ciążę?
Jedną z zalet stosowania pigułek jest pełna odwracalność ich działania, tzn. że po ich odstawieniu wracają regularne, płodne cykle.
Czy pigułki mogą wywołać zaburzenia hormonalne objawiające się obniżeniem głosu lub nadmiernym owłosieniem?
Owszem, ale tylko wówczas, gdyby nastąpił błąd w sztuce medycznej. Tak głęboka ingerencja w pracę organizmu jak terapia hormonalna powinna być poprzedzona badaniami hormonalnymi, bo jeżeli np. u osiem-nastolatki występuje przewaga androgenów (męskich hormonów płciowych), a w zaaplikowanym jej leku ta dawka zostanie jeszcze zwiększona, to może dojść do wirylizacji, czyli wystąpienia cech męskich.
Jakie znaczenie dla skuteczności metody ma fakt nie połknięcia jednej tabletki?
Nie ma praktycznie żadnego znaczenia, ale trzeba pamiętać o tym, by następnego dnia zażyć zapomnianą pigułkę, czyli należy wziąć jedną rano, a drugą wieczorem.
Czy na antykoncepcyjny efekt pigułki wpływa stosowanie innych farmaceutyków?
Tak, ponieważ następuje proces wzajemnego oddziaływania wprowadzanych do organizmu kobiety leków, czego następstwem może być osłabienie skuteczności antykoncepcji, a w konsekwencji nieoczekiwana ciąża. Należy też uwzględnić przewlekłe nadużywanie alkoholu (czyli spożywanie powyżej sześciu małych dawek w ciągu tygodnia).
Czy kobieta, która korzystała z pigułki, może urodzić dziecko z wadami wrodzonymi?
Przy obecnie stosowanych środkach nie obserwuje się występowania wad rozwojowych płodu, mogących być konsekwencją stosowania pigułki.
Czy słuszne są opinie, że hormony powodują raka piersi i narządów rodnych?
Stosowane przez okres ponad 5 łat estrogeny (czyli hormony żeńskie, które są produkowane przez jajniki kobiety od chwili osiągnięcia przez nią dojrzałości płciowej aż do wystąpienia menopauzy) nie tylko nie zwiększają ryzyka wystąpienia raka piersi, ale przeciwnie znacznie zmniejszają wskaźnik zachorowalności na nowotwory tego typu (i to o 30 do 60 proc.). Podobnie rzecz się ma, gdy chodzi o przypadki występowania raka szyjki macicy. A poza tym, który lekarz zdecydowałby się na stosowanie leku wywołującego tak straszne choroby?